İCRA HUKUKU

ALACAKLI

İcra takibini başlatan kişiye alacaklı denir.

BORÇLU

Hakkında icra takibi başlatılan kişidir.

İCRA TAKİBİ

Alacaklı olan kişinin alacağını tahsil etmek amacıyla yasal yollara başvurarak borçluya karşı icra işlemi başlatmasıdır.

İCRA TAKİP İŞLEMLERİ KOŞULLARI

1. İcra işlemleri icra organları tarafından yapılmalıdır. Borçlu, alacaklı veya üçüncü kişilerin icra organı aracılığı olmadan yaptıkları işlemler icra takibi değildir.
2. Borçluya karşı açılmalıdır.
3. Borçlunun hukuki durumunu etkilemelidir.
4. Cebri icranın ilerlemesini sağlayacak nitelikte olmalıdır. İcra takip işlemi, alacaklıyı borçlunun malvarlığından alacağını almaya yaklaştırıcı nitelikte olmalıdır.

CEBRİ İCRA ÇEŞİTLERİ

1- CÜZ’İ İCRA

1A- İLAMLI İCRA

İlamlı icrada hakkı yerine getirilmeyen veya ihlal edilen kişi, mahkemeye müracaat ederek bu ihlalin önüne geçilmesini veya hakkın iade edilmesini talep eder. Açılan davanın sonunda talep eden lehine karar çıkarsa, alacaklı kişi mahkeme kararına dayanarak icra takibi başlatabilir. Yani mahkeme kararıyla icra takibi başlatılmasında ilamlı icra denir.

1B- İLAMSIZ İCRA

Mahkeme kararı olmadan alacaklı tarafından icra dairesine başvurarak borçluya karşı açmış olduğu icra takibine denir. İlamsız icra takibi başlatılabilmesi için bir belge bulunması şart değildir. Ancak ilamsız icra yoluyla alacağı tahsil edebilmek için borçlunun takibe itiraz etmemesi veya alacaklı alacağını ispat etmiş olması gerekir.

İLAMSIZ İCRA TAKİP YOLLARI

1. GENEL HACİZ YOLUYLA TAKİP
2. ABONELİK SÖZLEŞMELERİNDEN KAYNAKLANAN PARA ALACAKLARINA İLİŞKİN TAKİP
3. KAMBİYO SENETLERİNE ÖZGÜ HACİZ YOLUYLA TAKİP
4. KİRALANAN TAŞINMAZLARIN TAHLİYESİ YOLUYLA TAKİP

BU YAZIMIZDA UYGULAMADA EN ÇOK KARŞIMIZA ÇIKAN GENEL HACİZ YOLUYLA TAKİP KONUSUNA DEĞİNECEĞİZ.

1C- REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP

Rehin alacaklısının, borç vadesinde ödenmediği takdirde rehin konusu malın satılmasını ve bedelinden alacağının ödenmesini isteyebildiği yöntemdir.

1D- İHTİYATİ HACİZ

Alacaklı, henüz kesin haciz talep edebilme hakkına sahip olmadan, borçlunun malvarlığı üzerine alacağını karşılayabilecek oranda haciz koydurması işlemidir.

2- KÜLLİ İCRA

Bu cebri icra yolunda, borçlunun karşısında tüm alacaklıları bulunur ve takibin konusunu borçlunun tüm malvarlığı oluşturur.

3- DİĞER TAKİP YOLLARI

BU KISIMDA BAHSEDİLECEK TAKİP YOLLARI SONRAKİ YAZILARDA DETAYLI BİR ŞEKİLDE AÇIKLANACAKTIR.

3A- KONKORDATO

3B- SERMAYE ŞİRKETLERİ VE KOOPERAFTİFLERİN UZLAŞMA YOLUYLA YENİDEN YAPILANDIRILMASI

3C- İPTAL DAVASI

GENEL HACİZ YOLU İLE TAKİP

Genel haciz yolu ile takip, sadece para ve teminat alacakları için öngörülmüştür. Ancak para alacağı bir kambiyo senedine bağlanmışsa, bu durumda alacaklı yukarıda da belirtildiği gibi kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip yoluna başvurabilir.

Alacak rehinle temin edilmiş ise genel haciz yolu ile takip yapılamaz. Ancak rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapılması gerekmektedir.

TAKİP TALEBİ

Genel haciz yolu ile takip yapmak isteyen alacaklı, yetkili icra dairesine takip talebinde bulunarak icra takibi başlatabilir. Alacaklı, takip talebini yazılı veya sözlü olarak ya da elektronik ortamda yapabilir.

ÖDEME EMRİ

Takip talebini alan icra müdürü, takip talebinin İcra ve İflas Kanunu’nda öngörülen şartları içerdiğine karar verirse ödeme emri düzenler. Ödeme emrinin takip talebine uygun düzenlenmesi gerekir. Ödeme emrinde yazılı bulunması gereken hususlar İ.İ.K. madde 60’da düzenlenmiştir. İcra ve İflas Kanunu madde 60:

”Emir:

1.Alacaklının veya vekilinin banka hesap numarası hariç olmak üzere, 58 inci maddeye göre takip talebine yazılması lazım gelen kayıtları,

2. Borcun ve masrafların yedi gün içinde icra dairesine ait ödeme emrinde yazılı olan banka hesabına ödenmesi, borç, teminat verilmesi mükellefiyeti ise teminatın bu süre içinde gösterilmesi ihtarını,

3. Takibin dayandığı senet altındaki imza kendisine ait değilse yine bu yedi gün içinde bu cihetin ayrıca ve açıkça bildirilmesi; aksi halde icra takibinde senedin kendisinden sadır sayılacağı,

Senet altındaki imzayı reddettiği takdirde icra mahkemesi önünde yapılacak duruşmada hazır bulunması; buna uymazsa vakı itirazın muvakkaten kaldırılmasına karar verileceği,

Borcun tamamına veya bir kısmına yahut alacaklının takibat icrası hakkına dair bir itirazı varsa bunu da aynı süre içinde beyan etmesi,

İhtarını,

4. Senet veya borca itirazını bildirmediği takdirde yukarda yazılı yedi günlük süre içinde 74 üncü maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik olunacağı; mal beyanında bulunmaz veya hakikate aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarını,

5. Borç ödenmez veya itiraz olunmazsa cebri icraya devam edileceği beyanını, ihtiva eder.

Ödeme emri iki nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası borçluya gönderilir, diğeri icra dosyasına konulur. Alacaklı isterse kendisine ayrıca tasdikli bir nüsha verilir. Nüshalar arasında fark bulunduğu takdirde borçludaki muteber sayılır.

Alacaklıya verilen nüsha hiçbir resim ve harca tabi değildir.”

Ödeme emrinin amacı borçluya kendisini savunmasına imkan tanımaktır. Ödeme emri gönderilmeden borçluya karşı takip yapılamaz.

Borçlu, kendisine gönderilen ödeme emrine 7 gün içerisinde itiraz etmezse takip kesinleşir. Alacaklı ödeme emrine itiraz etmeyen borçlunun malvarlığına el koyarak alacağına kavuşma imkanı bulur. 7 gün içerisinde itiraz etmeyen borçlu, aynı yedi gün içerisinde borcunu ödemesi veya mal beyanında bulunması gerekmektedir. Şayet borçlu borcunu bu sürede öderse, kendisine karşı başlatılan takip devem ettirilmez. Borçlu borcunu ödemez veya mal beyanında da bulunmazsa, icra takibine devam edilir ve borçluya karşı haciz istenebilir.

Borçlu, kendisine tebliğ edilen ödeme emri üzerine, borca itiraz edebilir. İtiraz için aşağıdaki sebeplere dayanılabilir:

1. Borcun doğmadığı
2. Borcun sona erdiği
3. Borcun zamanaşımına uğradığı
4. Borcun vadesinin gelmediği
5. Borcun şarta bağlı olduğu ve şartın gerçekleşmemiş olduğu
6. Senet altındaki imzanın kendisine ait olmadığı
7. Borcun ödeme emrindeki kadar olmadığı

Ödeme emri borçluya tebliğinden itibaren yedi gün içinde itiraz edilmelidir. Borçlu, itirazı doğrudan icra dairesine yapmak zorundadır. Süresinde ve usulüne uygun olarak yapılan itiraz, takibi kendiliğinden durdurur. İtiraz giderilinceye kadar icra takibi durur. İtiraz üzerine, alacaklı elindeki belgelerin niteliğine göre, itirazın kaldırılması veya itirazın iptali yollarından birine başvurabilir. İcra takibi, İcra ve İflas Kanunu madde 68 ve madde 68/b’deki belgelere dayanıyorsa, alacaklı icra hukuk mahkemesinden itirazın kaldırılmasını isteyebilir. İtirazın iptali davasının açılması ile derdest olan ve itiraz üzerine duran takip dava sonuçlanıncaya kadar durmaya devam eder, icra dosyası üzerinde işlem yapılamaz.

TAKİBİN İPTAL VEYA ERTELENMESİNİN ŞARTLARI

1. İTFA: Borcun ve fer’ilerinin itfa edilmiş olması gerekmektedir. İtfa: bağışlama, ibra, takas veya ödeme anlamındadır.
2. SÜRE VERİLMESİ: Alacaklı tarafından borçluya süre verilmiş olması gerekmektedir.
3. ZAMANAŞIMI: İcra takibinin kesinleşmesinden sonra alacağın zamanaşımına uğraması halinde, borçlu herzaman icra mahkemesine başvurarak takibin geri bırakılmasını talep edebilir. Zamanaşımı süreleri ve zamanaşımını kesen nedenler Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.

HACİZ

Borçlu, icra takibinin kesinleşmesine rağmen borcunu ödemediği takdirde alacaklı borçlunun malvarlığına el koydurtabilir. Bu duruma haciz denir. Haczin amacı, borçlunun mallarının paraya çevrilerek alacaklının alacağının ödenmesidir. Kesin haciz yapılabilmesi için icra takibinin kesinleşmiş olması gerekmektedir. Takibin kesinleşmesinden sonra da icra dairesi kendiliğinden haciz işlemi yapamaz, alacaklı tarafın talebi gerekmektedir. Haciz yapılması talep edilen yerin konut ise icra müdürü belirtilen yerde haciz yapılmasına karar verir ve bu kararı ivedilikle icra mahkemesinin onayına sunar. İcra mahkemesi, dosyanın tevdi edildiği tarihten itibaren en geç 3 gün içinde yapacağı inceleme sonucunda haciz yapılması talep edilen yerin konut olduğu anlaşılırsa, kararın onaylanmasına kesin karar verir. Karar icra dairesine bildirildiği andan itibaren haciz işlemi yapılabilmektedir.

HACZİ CAİZ OLMAYAN MALLAR VE HAKLAR

Haciz işlemi sırasında haciz olunamayacak mallar ve haklar İcra ve İflas Kanunu madde 82’de sayılmıştır. İ.İ.K. madde 82:

”Aşağıdaki şeyler haczolunamaz:

1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,

2.  Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,

3.  Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireylerine ait kişisel eşya ile ailenin ortak kullanımına hizmet eden tüm ev eşyası,⁽¹⁾

4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,

5. Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,

6. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu,

7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat,

Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,

8. Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş olan kaydı hayatla iratlar,

9. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri,

Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,

10. Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,

11. Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,

12.Borçlunun haline münasip evi,

13.  Öğrenci bursları.

Medeni Kanunun  807 nci maddesi hükmü saklıdır. 2, 4, 5, 7 ve 12 numaralı bendlerdeki istisna, borcun bu eşya bedelinden doğmaması haline munhasırdır.⁽¹⁾

Birinci fıkranın (2), (4), (7) ve (12) numaralı bentlerinde sayılan malların kıymetinin fazla olması durumunda, bedelinden haline münasip bir kısmı, ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır.

 İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir.”

Kısmen haczi caiz olan şeylerde İcra ve İflas Kanunu madde 83’te sayılmıştır. İ.İ.K. madde 83:

”Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir.

Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.”

Hakkında icra takibi kesinleşen borçlu, çeşitli nedenlerle borcunu ödeyebilir. Borçlu borcunu ödemek isterken, borcun tamamını tek seferde ödemeye gücü olmazsa taksitle ödeyebilmektedir. Borcun taksitle ödenmesinin iki türü bulunmaktadır:

1. Hacizden önce taksitlendirme
2. Hacizden sonra taksitlendirme

Haczedilen şey para dışında bir mal ise o malın satışa çıkartılıp paraya çevrilmesi gerekmektedir. Haczedilen mallar kural olarak talep üzerine satılır. Eğer haczedilen malların kıymeti süratle düşmekte ise veya muhafazası güç ise, icra müdürü talep olmadan bahsedilen malları satışa çıkarabilir.

Satış yapılma yolları:

1. Açık artırma ile satış
2. Pazarlık yoluyla satış

BİR SONRAKİ YAZIMIZDA İLAMLI İCRA VE İHTİYATİ HACİZ KONULARI DETAYLI BİR ŞEKİLDE AÇIKLANACAKTIR.