TÜKETİM(KARZ) ÖDÜNCÜ
Tüketim Ödüncü konu başlığı hukuk davalarında karşımıza çok çıkan dava türlerinden biridir. Çünkü tüketim ödüncü denilen kavram ”Bir miktar parayı veya tüketilebilen şeyi” kapsar.
Türk Borçlar Kanunu tüketim ödüncü konusunu net bir şekilde açıklamaktadır. Türk Borçlar Kanunu madde 386’ya göre: ”Tüketim ödüncü sözleşmesi, ödünç verenin, bir miktar parayı ya da tüketilebilen bir şeyi ödünç alana devretmeyi, ödünç alanın da aynı nitelik ve miktarda şeyi geri vermeyi üstlendiği sözleşmedir.”
Madde metnine göre dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
- Tüketim ödüncü sözleşmesinin konusu bir miktar para
- Tüketim ödüncü sözleşmesinin konusu tüketilebilen bir şey
- Sözleşmeye konu olan şeyi ödünç veren kişi ödünç alan kişiye devretmeli
- Sözleşmeye konu olan şeyin ödünç alan kişi tarafından borç muaccel olduğu andan itibaren ödünç alınan şeyin geri verilmesi gerekmektedir.
TÜKETİM ÖDÜNCÜNDE FAİZ DURUMU
Tüketim ödüncü sözleşmesi ticari olmayan bir sözleşme ise ve sözleşme yapılırken faiz kararlaştırılmamışsa faiz istenemez. Lakin sözleşme kurulurken faiz kararlaştırılmışsa ödeme gerçekleşirken faiz istenebilir.
Tüketim ödüncü sözleşmesi ticari nitelikte bir sözleşme ise, sözleşme yapılırken faiz kararlaştırılmamış olsa bile faiz istenebilmektedir.
Yukarıda açıklanan hususlar Türk Borçlar Kanunu madde 387’de açıklanmıştır. T.B.K. madde 387’ye göre:
”Ticari olmayan tüketim ödüncü sözleşmesinde, taraflarca kararlaştırılmış olmadıkça faiz istenemez.
Ticari tüketim ödüncü sözleşmesinde, taraflarca kararlaştırılmamış olsa bile faiz istenebilir.”
Tüketim ödüncü sözleşmelerinde faiz oranı belirlenmiş ise belirlenen oran uygulanır. Lakin faiz oranı belirlenmemiş ise kural olarak ödünç alma zamanında ve yerinde geçerli olan faiz oranı uygulanır.
Sözleşmede aksine bir hüküm yok ise belirlenen faiz yıllık olarak ödenir.
Faizin anaparaya eklenerek tekrardan faiz hesaplanması yapılamaz.
Faize ilişkin özel kurallar Türk Borçlar Kanunu madde 388’de açıklanmıştır. T.B.K. madde 388’e göre:
”Tüketim ödüncü sözleşmesinde faiz oranı belirlenmemişse, kural olarak ödünç alma zamanında ve yerinde o tür ödünçlerde geçerli olan faiz oranı uygulanır.
Sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, belirlenen faiz, yıllık olarak ödenir.
Faizin anaparaya eklenerek birlikte yeniden faiz yürütülmesi kararlaştırılamaz.”
TÜKETİM ÖDÜNCÜNDE ZAMANAŞIMI
Türk Borçlar Kanunu madde 389’a göre:
”Ödünç alanın, ödünç konusunun teslimine ve ödünç verenin de bu şeyin teslim alınmasına ilişkin istemleri, diğer tarafın bu konuda temerrüde düşmesinden başlayarak altı ayın geçmesiyle zamanaşımına uğrar.”
Belirtilen madde metninde dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Ödünç alanın ödünç konusunun teslimine ilişkin istemleri
- Ödünç verenin ödünç verilen şeyin teslim alınmasına ilişkin istemleri
- Ödünç konusunda diğer tarafın temerrüde düşmesi
- Temerrüde düştüğü andan itibaren 6 ayın geçmesi gerekmektedir.
TÜKETİM ÖDÜNCÜNDE ÖDÜNÇ ALANIN GÜÇSÜZLÜĞÜ
Türk Borçlar Kanunu madde 390’da bu durum açıklanmıştır. T.B.K. madde 390’a göre:
”Ödünç alan, ödünç sözleşmesinin kurulmasından sonra ödeme güçsüzlüğüne düşerse ödünç veren, ödünç konusunun tesliminden kaçınabilir.
Ödünç veren, ödünç alanın sözleşmenin kurulmasından önce ödeme güçsüzlüğüne düşmüş olduğunu daha sonra öğrenmişse, aynı hakka sahiptir.”
TÜKETİM ÖDÜNCÜNE KONU OLAN ŞEYİN GERİ VERİLMESİ
Ödünç konusu şeyin geri verilmesi konusunda belirli gün ya da bildirim süresi veya borcun geri istendiği anda muaccel olacağı kararlaştırılmamışsa ödünç alan, ilk istemden başlayarak altı hafta geçmedikçe ödüncü geri vermekle yükümlü değildir.
Sözleşme kurulduğu andan itibaren 10 yıl geçmediği sürece borca konu olan şey zamanaşımına uğramaz. Borçlu olan kişi borca konu olan şeyi ödemekle yükümlüdür.